Meryem GÖKOĞLU
İçindekiler
Tanım
Asyalı dev eşekarısı, dijital dünyada “katil eşekarısı” tabiriyle ün kazanan bir arı türüdür. Bu tür soktuğu zaman oldukça acı verse de bu durum hafif bir zarar sayılır. Çünkü; tahminlere göre bu eşekarısı türü Asya’daki ülkelerde yılda yaklaşık 40’a yakın insanın ölümüne sebep olur.
Dünyanın en büyük yaban arısı!
CDC’nin verilerine göre, 2017 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde 89 insan yaban arısı, yerli eşekarısı ya da herhangi bir arı saldırısına uğrayarak can verdi.
Ilıman ve tropikal Uzak Doğu Rusya, Doğu Asya ve Güney Asya’sının bazı bölgelerine özgüdür. Bununla birlikte, 2019 ve 2020’de bu “katil eşekarısı” sokması haberleri Kuzeybatı Pasifik’te görünmeye başladı ve büyük bal arısı popülasyonlarının büyük çeneleriyle başlarını kesmelerinden dolayı yerel arı popülasyonlarının neslini tükeneceği korkusunu artırdı. Katil eşekarısı kurbanlarının başlarını kestikten sonra avladıkları kurbanlarının göğüs kafesini yavrularını beslemek için kovalarına taşır.
Tek bir eşek arısı dakikada 40 bal arısını öldürebildiğinden, sadece birkaç eşek arısı kısa sürede bütün bir bal arısı kolonisini tamamen yok etmek için yeterlidir.
23 Ekim’de Washington, Blaine yakınlarında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk “katil eşekarısı” yuvası bulundu ve bu, türlerin istilacı olabileceği ve birçok mahsulün tozlaşması için vazgeçilmez olan arı popülasyonlarını tehdit edebileceği korkularını daha da artırdı.
Asyalı Dev Eşekarısı İnanılmaz Gerçekleri!
Katil eşekarısı: Asyalı dev eşekarısı, dijital dünya da “katil eşekarısı” nickname (takma ad) ile büyük ilgi çekmiştir. Böyle bir dramatik nickname verilme sebeplerinden birincisi; türler oldukça büyüyebilir, ikincisi; kraliçeler 5.08 cm’den fazla uzunluğa ulaşabilir.
Obur Yırtıcı Hayvanlar: Büyük boyutlarına ek olarak, dev eşekarısı doymak bilmez yırtıcı alışkanlıklarına atıf olarak “katil eşekarısı” nickname almıştır. Tek bir Asyalı dev eşekarısı, büyük iğnelerini kullanarak arıdan başka arıya hızla keserek 40’tan fazla arıyı 1 dakika içerinde öldürebilir!
Ancak Asya arıları Asyalı dev eşekarısı tehditi ile yüzleşmek için evrimleşmiştir!: Asya arıları sürekli olarak “katil eşekarısı” ile karşı karşıya kalırken, yuvalarını istila eden eşek arılarıyla savaşmak için benzersiz adaptasyon (uyum) geliştirmişlerdir. Arılar, eşek arılarının etrafında toplanır ve uçuş kaslarını titreterek sıcaklıklarını 47.22222℃ dereceye yükseltir. Arıların dayanabildiği sıcaklık 47.77778 ℃ derece iken, Eşekarılarının sadece 46.11111 ℃ iç sıcaklığa kadar dayanabilir. Arılar bu çok küçük gibi gözüken sıcaklık farkını, Katil Eşekarısını canlı canlı “yakmak” için kullanırlar!
Asyalı Dev Eşekarısı Evrimi ve Sınıflandırılması
Asyalı dev eşekarısı, dünyadaki en büyük eşekarısı türüdür çünkü bazı kraliçe arıların uzunluğu 5 cm’den fazladır. Özellikle Doğu Asya’da Japonya’da Dev Serçe Arı olarak bulunur. 2005 yılında Fransa’ya göç eden daha uysal olan Asya eşekarısı türü ile karıştırılmamalıdır ve morfolojik özellik bakımından Asyalı dev eşekarısı ile benzer özelliklere sahip olmasına rağmen, Asyalı eşekarısının Avrupa eşekarısı kadar tehlikeli olmadığı düşünülmektedir.
Asyalı dev eşekarısı ilk olarak 1852’de British Museum‘un zooloji bölümünde çalışan entomolog Frederick Smith tarafından sınıflandırılmıştır. Frederick Smith daha sonra 1862-1863 yılları arasında Londra Entomoloji Derneği’nin başkanlığını ifa etmiştir.
Asyalı Dev Eşekarısı Anatomisi ve Görünümü
Bu yaban arısı türü, ortalama 7 cm kanat açıklığı ile 2,7 cm ile 4,5 cm arasında büyüyen ortalama bir Asyalı dev eşekarısı ile diğerlerinden daha büyüktür. Kraliçeler 5.5 cm’ye kadar büyüyebilirler ancak morfolojik özellik bakımından turuncu başlı, siyah çeneli ve siyah ve altın gövdeli işçi eşek arılarına benzerler.
Asyalı dev eşekarısı, her ikisi de bacaklarıyla birlikte kahverengi renkte olan bir bileşik ve bir ocellus olmak üzere iki çift göze sahiptir. Esasında diğer yaban arısı türlerinin ve arıların aksine, Asyalı dev eşek arısının iğnesi dikenli (batıcı) değildir ve bu sebeple kurbanlarını soktuklarından sonra vücuduna bağlı kaldığı için avantaj kazandırır. Bu durum, Asyalı Dev Eşekarılarının kurbanlarını tekrar tekrar sokarak sekiz farklı kimyasal içerdiği bilinen karmaşık bir zehir enjekte edebilme yeteneklerinin sebebidir.
Nickname: “Katil Eşekarısı”
Asyalı dev eşekarısı, 2019’da Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk kez görüldüğünden bu yana medyanın ilgisini çekti. Bu haberlerin çoğu, eşekarısı “katil eşekarısı” olarak isimlendiriliyor.
2008’de Japonya’da Katil Eşekarısı tabiri kullanılmıştır. Mayıs 2020’de ise New York Times profilinin “katil eşekarısı” denilmesinin benimsemesinden sonra bu tabirin kullanımı patlamıştır.
Asyalı dev Eşekarısı, insanlar için oldukça acı verici olabilen iğnelere sahip olsa da her yıl Asya kıtasında çok az insanın ölümüne sebep olsalar da bu istilacı türlerin insan nesline en büyük tehdit olan popülasyonuna Amerika Birleşik Devletleri’nde karşılaşılır.
Asyalı Dev Eşekarısı Dağılımı ve Yaşam Alanı
Asyalı dev eşekarısı, Doğu Asya’da, Nepal, Çin, Hindistan, Tayvan, Sri Lanka ve Kore’de bulunur, fakat en yaygın Japonya dağlarında yaşarlar. Besinin bol olduğu ve uygun yuva yapmak için yerlerin bulunduğu hem tropik bölgelerde hem de ılıman yüksek rakımlı ormanlarda yaşayabilirler.
Döllenmiş bir dişi (kraliçe olarak bilinir) tarafından bir ağacın içi, boş gövdesi, bir kemirgenlerin önceden kazdığı tüneller ya da ağaç kökleri gibi uygun şekilde korunaklı bir yer, yuva kurulabilecek aday yerlerdir. Genç Kraliçe bu aday yerlerden birinde kendine çiğnenmiş ağaç kabuğundan bir yuva kurmaya başlar. Yaban arısı yuvaları, bir dizi tek hücrelerin birleşiminin oluşturduğu bir bütün olarak hepimizin iyi bildiği bal peteği gibi görünümünde hücre birleşimini içerir.
Asyalı Dev Eşekarısı Davranışı ve Yaşam Tarzı
Asyalı dev eşekarısı aşırı agresif ve korkusuz tavırlarıyla bilinir. Spesifik olarak bal arısını tercih ediyor gibi görünmektedir. Asyalı dev eşekarısı, kendi yavrularını bal arısı larvaları ile beslemeyi sever ve bu süreçte tüm arı kovanlarını tamamen yok ettiği bilinmektedir. Asyalı dev eşekarısı iğnelerini kullanmak yerine, koruyucu arıları güçlü çenelerini aşırı kuvvet ve çeviklikle kullanarak öldürürler.
Tek bir yaban arısının istediğini elde etmek için 40 arıyı yarı yarıya parçalayabildiği söylenir (yine bu nedenle “katil arı” deniyor). Asya dev eşekarısı, koloniler halinde beslenmek, yuva boyutunu artırmak ve yavrularına bakmak için iş birliği içinde çalışan, girişken bir böcek türüdür. Onlara işçi denir ve üremezler çünkü üreme kraliçenin işidir.
Asyalı Dev Eşekarısı Üreme ve Yaşam Döngüleri
İlkbaharda yuvasını kurduktan sonra döllenmiş kraliçe, her hücreye bir hafta içinde çatlayan tek bir yumurta bırakır. Asyalı dev eşekarısı larvaları, yetişkin formlarına gelişmek için metamorfoz olarak bilinen beş aşamalı bir başkalaşım sürecinden geçer. Bu süreç, yaklaşık olarak 14 gün sürer; bu süreç esnasında, kovanda, koloninin bir bütün olarak bakımlı olmasını ilk nesil işçiler sağlar.
Yaz sonuna gelindiğinde, koloninin nüfusu, çoğu dişi olan yaklaşık 700 işçiyle zirve noktasına ulaşır. Daha sonra Kraliçe, döllenmiş yumurtalar (dişi) ve döllenmemiş yumurtalar (erkek) üretmeye başlar. Erkekler yetişkin olana kadar yeterince geliştiklerinde kovanı terk ederler ve genel olarak çiftleştikten sonra da ölürler. İşçiler ve mevcut kraliçeler sonbaharda ölmeye daha eğilimlidirler, genç döllenmiş kraliçeleri kışın hayatta kalmaya çalışır ve bir sonraki ilkbaharda yeni oğul doğurmaya hazırlanır.
Asyalı Dev Eşekarısı Beslenmesi ve Avı
Asyalı dev eşekarısı, çevresinde baskın bir yırtıcıdır ve esas olarak diğer böcekleri, özellikle de arıları avlar. Yaygın olarak avlanan peygamberdeveleri ve hatta diğer eşekarısı ve eşekarısı gibi daha büyük Böcekleri Asyalı dev eşekarısının öldürdüğü bilinmektedir.
Yetişkin Asyalı dev eşekarısı katı proteinleri sindiremedikleri için yalnızca avlarından edindikleri sıvıları yerler. Ayrıca avlarından edindikleri sıvıları larvalarına (özellikle bal arısı larvalarına) kusan bir macun şeklinde besledikleri bilinmektedir. Larvalar daha sonra yetişkinlerin tükettiği ve onlara biraz enerji artışı sağladığı düşünülen berrak bir sıvı salgılar. Asyalı dev eşekarısı, avlarını avlayabilmek için güçlü iğnelerinden ziyade ağırlıklı olarak çenelerini kullanır.
Asyalı Dev Eşekarısı Avcıları ve Tehditleri
Asyalı dev eşekarısı, bulunduğu habitatında uç yırtıcı olduğu için, gerçek bir doğal avcıya sahip değildir. Asyalı dev eşek arılarının bulundukları bölgelerde normal beslenmenin bir parçası olarak insanlar tarafından tüketildiklerinden, dünyanın en büyük yaban arısı için en büyük tehdidi insanlar oluşturmaktadır.
Örnek olarak Asyalı dev eşekarısı popülasyonlarının en bol olduğu Japonya’nın bazı dağ köylerinde eşek arısının yuvaları kazılır ve larvalar toplanır. Bu larvaların kızartılmasıyla yapılan yemek pahalı ve leziz bir yiyecek olarak kabul edilir. Chūbu bölgesi ve çevresinde, bu tür bazen atıştırmalık veya içeceklerdeki bir bileşen olarak tüketilir.
Büyüklüğüne ve huysuzluğuna rağmen, Asyalı dev eşekarısı bazı bölgelerde azalmaktadır. Bu azalma, habitat kaybından (ormansızlaşma gibi) kaynaklanmaktadır. Doğu Asya’daki bal arıları da eşek arılarına karşı kendi savunmalarını geliştirirler ve bu dev yaban arılarını çok ısınana ve ölene kadar yuvalarında hapsederler.
Asyalı Dev Eşekarısı İlginç Gerçekler ve Özellikler
Asyalı dev eşekarısı iğnesi 0,63 cm uzunluğundadır ve dikeni olmadığı için Asyalı dev eşekarısı kurbanlarını birden çok kez sokabilir. İğnenin enjekte ettiği zehir inanılmaz derecede güçlüdür ve her biri belirli bir amaca sahip sekiz farklı kimyasal içerir. Bunlar, doku dejenerasyonu ve nefes alma güçlüklerinden, sokmayı daha ağrılı hale getirmeye ve hatta diğer eşek arılarını kurbana çekmeye kadar uzanır.
Asyalı dev eşekarısı acımasız bir avcıdır ve yalnızca birkaçının birkaç saat içinde 30.000’den fazla balarısı kolonisini tamamen yok edebildiği iddia edilir. Asyalı dev eşekarısı larvaları tarafından üretilen tükürüğün, düzenli olarak tüketenlerde meşhur Asyalı dev eşekarısı enerjisi ve dayanıklılığı sağladığı söylenir. Avlarını kovalarken, 40,2336 km/ saat maksimum hızda 96,56064 km’ye kadar uçuş menzili olduğu bildirilmiştir.
Asyalı Dev Eşekarısı İnsanlarla İlişkisi
Garip bir şekilde, bu inanılmaz derecede büyük ve gerçekten tehlikeli arı türü, aslında Asyalı dev eşekarısı habitatını paylaşan insanlar tarafından yenir. Asyalı dev eşekarısı, bazıları tarafından düzenli bir besin kaynağı olarak tüketilir ve en yaygın olarak derin yağda kızartılır veya eşekarısı sashimi ismi altında servis edilir.
Asyalı dev eşekarısı zehrinin inanılmaz derecede güçlü olmasına rağmen, kişilerin daha savunmasız olduğu nadir durumlarda, aslında onların ölmesine neden olan zehirdir. Sadece Japonya’da, tahminen 40 kişi her yıl Asyalı eşek arısı sokması nedeniyle ölmektedir. Ölümler çoğunlukla birden fazla sokmaya karşı alerjik reaksiyonlardan kaynaklanmaktadır.
Asyalı Dev Eşekarısı Koruma Durumu ve Bugünkü Yaşam
Hayatta kalmasını çevreleyen koşullar aynı kalırsa, Asyalı dev eşekarısı bugün yakın gelecekte nesli tükenmekte olan bir tür olarak listeleniyor. Doğal ortamlarındaki baskınlıklarına rağmen, Asya yaban arısı popülasyonları, başta ormansızlaşma olmak üzere bazı alanlarda habitat kaybından ciddi şekilde etkilenir.
Kaynak: https://a-z-animals.com/animals/asian-giant-hornet/
Görsel Kaynak: https://imgur.com/V7rFk65
Editör: Züleyha Demirci