Alfa Talasemi

İçindekiler

Tanım

Alfa talasemi, hemoglobin üretimini azaltan bir kan bozukluğudur. Hemoglobin, vücuttaki hücrelere oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerindeki proteindir.

Alfa talaseminin karakteristik özelliklerine sahip insanlarda, hemoglobin miktarındaki bir azalma, yeterli oksijenin vücudun dokularına ulaşmasını önler. Etkilenen bireylerde soluk cilt, halsizlik, yorgunluk ve daha ciddi karmaşıklıklara neden olabilecek kırmızı kan hücresi yetersizliği (anemi) vardır.

İki tip Alfa talasemi sağlık sorunlarına neden olabilir. Daha şiddetli tip, aynı zamanda Hb Bart sendromu veya alfa talasemi majör de denilen, Hemoglobin Bart hidropları fetalis sendromu olarak bilinir. Daha hafif haline HbH hastalığı denir.

Hb Bart sendromu, aşırı sıvının doğumdan önce vücutta biriktiği bir durum olan hidrops fetalis ile karakterize edilir. Ek işaretler ve semptomlar şiddetli anemi, büyümüş karaciğer ve dalak (hepatosplenomegali), kalp kusurları ve üriner sistem veya genital organların anormalliklerini içerebilir. Bu ciddi sağlık sorunlarının bir sonucu olarak, bu duruma sahip çoğu bebek ölü doğar veya doğumdan hemen sonra ölür. Hb Bart sendromu, gebelik sırasında tehlikeli yüksek tansiyon, şişme (preeklampsi), erken doğum ve anormal kanamayı içeren ciddi karmaşıklıklara neden olabilir.

HbH hastalığı, hafif ila orta derecede anemi, hepatosplenomegali ve gözlerin ve cildin sararmasına (sarılık) neden olur. Bazı etkilenen bireylerin üst çenenin aşırı büyümesi ve alışılmadık derecede belirgin bir alın gibi kemik değişiklikleri de vardır. HbH hastalığının özellikleri genellikle erken çocukluk döneminde görülür ve etkilenen bireyler genellikle yetişkinliğe erişir.

Sıklık

Alfa talasemi dünya çapında oldukça yaygın bir kan hastalığıdır. Her yıl, özellikle Güneydoğu Asya’da, HB Bart sendromu ve HbH hastalığı olan binlerce bebek doğar. Alfa talasemi, Akdeniz ülkeleri, Afrika, Orta Doğu, Hindistan ve Orta Asya’dan gelen insanlarda sıklıkla görülür.

Nedenler

Alfa talasemi tipik olarak HBA1 ve HBA2 genlerini içeren delesyonlardan kaynaklanır. Bu genlerin her ikisi de hemoglobinin bir bileşeni (subunit) olan alfa-globin adı verilen bir protein yapmak için talimatlar sağlar. İnsanlar her hücrede hem HBA1 geninin hem de HBA2 geninin iki kopyasına sahipler. Her kopyaya bir allel denir. Her gen için bir alel babadan kalıtılırken diğeri anneden kalıtılır. Sonuç olarak, alfa-globin üreten dört alel vardır. Farklı alfa talasemi türleri, bu allellerin bir kısmının veya tümünün kaybından kaynaklanmaktadır.

Alfa talaseminin en şiddetli formu olan Hb Bart sendromu, dört alfa-globin allelin kaybından kaynaklanır. HbH hastalığı, dört alfa-globin allelin üçünün kaybından kaynaklanır. Bu iki durumda, alfa-globin eksikliği, hücrelerin normal hemoglobin yapmasını engeller. Bunun yerine, hücreler hemoglobin Bart (Hb Bart) veya hemoglobin H (HbH) olarak adlandırılan anormal hemoglobin formları üretir. Bu anormal hemoglobin molekülleri, oksijeni vücudun dokularına etkili bir şekilde taşıyamaz. Normal hemoglobin için Hb Bart veya HbH’in yerini alması, anemi ve alfa talasemi ile ilişkili diğer ciddi sağlık sorunlarına neden olur.

Alfa talasemi için diğer iki varyasyon, alfa globinin azaltılmış miktarı ile ilgilidir. Hücreler hala biraz normal hemoglobin ürettiği için, bu değişiklikler çok hafif sağlık problemlerine neden olur veya hiç neden olmaz. Dört alfa-globin allelinden ikisinin kaybı alfa talasemi özelliklerine neden olur. Alfa talasemi taşıyıcılığı olan kişiler normalden küçük,soluk kırmızı kan hücreleri ve hafif anemiye sahip olabilirler. Alfa talasemi taşıyıcılarında bir alfa-globin alleli kaybı bulunur. Bu kişilerin tipik olarak talasemi ile ilgili belirti veya semptomları yoktur.

Kalıtım Modeli

Alfa taleseminin kalıtımı karışıktır. Her kişi her ebeveynden iki alfa-globin alleli devralır. Her iki ebeveyn de de en az bir alfa-globin alleli eksikse, çocukları Hb Bart sendromu, HbH hastalığı veya alfa talasemi özelliklerine sahip olma riski altındadır. Kesin risk, kaç alel eksikliğine ve HBA1 ve HBA2 genlerinin hangi kombinasyonunun etkilendiğine bağlıdır.