in ,

EntellektüelEntellektüel

Adli Odontoloji Nedir?

Adli Odontoloji ve Cinsiyet Belirleme Hakkında Bilgiler

Tanım

Cinsiyet kimlik tespiti, kimliklendirmede kullanılan en önemli adımlardan biridir. Cinsiyetin belirlenmesi, suçlu ve mağdurun belirlenmesinde ayrıca çürümüş ya da parçalanmış, cesetlerin kimliklerinin belirlenmesinde önem taşır. DNA analizinde kemiğe göre daha hızlı; kan, ter gibi vücut sıvılarına göre daha doğru sonuçlar verdiği için dişler kullanılabilir. DNA analizleri, cinsiyet tespitinde kesin doğru sonuç vermesine rağmen, çoğu durumda yüksek maliyetli olması, hazır olmaması, DNA’nın hasar görmüş olması, zor DNA ekstraksiyon tekniği içermesi gibi nedenlerden dolayı çok kullanılmaz. Öte yandan, osteometri (kemiklere ait ölçüm metotları) cinsiyeti belirlemede etkili olduğu için tercih edilen bir işlemdir. Ancak parçalanmış iskelet kalıntılarından oluşan cesetlerde bu yöntemler ile kimlik belirleme işlemlerinde sorunlar yaşanabilir hatta bazı durumlarda cinsiyet teşhis edilemeyebilir.

Kimliklendirmede önemli olan cinsiyet tayini, adli odontoloji ve adli antropoloji gibi adli bilimler sayesinde baş, çene kemiği parçalarındaki ve diş yapısındaki farklıklar ile cinsiyet tayinine yardımcı olurlar. Adli odontoloji, dişler ve çene yapılarının incelenmesi ile yaş, ırk ve cinsiyet belirlenmesinde, cinsel saldırı, çocuk istismarı vakaları ve saldırı olaylarında ortaya çıkan ısırık izlerinin muayenesi, tanımlanması ve değerlendirilmesinde, adli bilim kuruluşlarının diş kayıtlarıyla mağdur kimliklerinin tespitinde, adli incelemeler ve kitlesel afetlerdeki kazazedelerin kimliklendirilmesinde rol oynar.

Dişlerin, morfoloji, kron/taç boyutu ve kök uzunluğu gibi çeşitli özellikleri, erkek ve kadınlar için farklı özelliktedir. İki cinsiyetin kafatası deseni ve özelliklerinde de farklılıklar vardır. Ancak bunlar; kazalar, kimyasal ve nükleer bomba patlamaları, yangınlar, çeşitli demiryolu, uçak, kasırga afetleri ve çeşitli suç soruşturmaları gibi kafa kemiklerinin parçalandığı, vücut parçalarının bozulduğu ve bireyin kimliğinin belirlenmesinin zorlaştığı durumlarda kullanılmaz. Vücuttaki en stabil, sert doku olduğundan ve postmortem (ölümden sonra) bozunmanın gerçekleşmesinin en zor gerçekleştiği kısım olduğundan dolayı dişler bireyin kimlik tanımlanmasına veya cinsiyetinin belirlenmesinde önemli role sahiptir.

Parçalanmış kalıntı durumlarında, maksiller (üst çene) odontometrik parametreler, maksilla kafatasının tabanına sıkıca bağlı olduğundan, dişler ayrışmaya ve ateşe karşı dirençli olduğundan, kolayca tanımlanabilen standart anatomik işaretlere sahip olduğundan, odontometrik parametreleri ölçmek için kullanılan yöntemler basit olduğundan ve tatmin edici sonuçlar verdiğinden avantajlar sunar.

Cinsiyet Belirlemede Kullanılan Yöntemler Nelerdir?

  • Görsel veya klinik yöntemler
  • Mikroskobik yöntemler
  • Gelişmiş yöntemler

Görsel-Klinik Yöntemler

Görsel 1
Görsel 1

Dişlerin, meziyodistal (md) ve bukkolingual boyutlarının ölçümü cinsiyeti ayırt etmek için kullanılabilir. Belli bir toplumun eşit yaştaki erkek ve kadın bireyleri arasında saptanan dişlerdeki yapı, boyut ve görünüm farklılıkları, cinsiyet farklılıklarını gösterir. Küçük azı dişleri, birinci azı dişleri, ikinci azı dişleri ve üst kesici dişlerin de önemli farklılıklar bulunsa da dişler arasında boyutsal olarak en büyük farkı mandibular kanin dişleri (alt çenede bulunan köpek dişleri) gösterir. Erkeklerde kadınlara göre mandibular kanin dişlerinin genişliği ve kaninler arası mesafe daha büyüktür. Meziyodistal diş boyutu araştırmalarına göre Seipel, daimi dişlerdeki cinsiyet farkını süt dişlerine göre daha belirgin bulmuştur. Bu fark kesici dişlerde daha az belirginlik göstermesine rağmen süt ve daimi köpek dişlerinde bu fark maksimumdur. Ancak Garn ve arkadaşlarının bulgularına göre cinsiyet farkı köpek dişlerinde en fazla, kesicilerde en azdır.

Mandibular kanin dişlerinde diğer dişlere göre, daha az plak, diş taşı, fırçalamadan kaynaklanan aşınma oluşumu gözlendiğinden, ağır oklüzal yüklenmeye ( Arka grup dişlerin çiğneyici yüzeyine oklüzal yüzey denir.) maruz kalmadıklarından, aynı zamanda da periodontal hastalıktan (periodontal doku çene kemiği içinde yer alan dişi çevreleyen ve destekleyen bir yapıdır) daha az etkilendiğinden dolayı bu dişler kişisel tanımlama için “anahtar diş” olarak kabul edilir. (Garn ve ark [1],[2])

Dişin ağız içinde diş etlerinin üst kısmında görünen beyaz bölümüdür, gözle görünen beyaz kısmına ise mine tabakası denir (Enamel).
Görsel 2

Yapılan bazı çalışmalar, cinsiyetlere özgü diş boyutları farklılıkları dışında erkek ve kadınlarda daimi veya süt dişlerinin kron/taç boyutları arasında da önemli farklılıklar olduğunu göstermektedir. Mandibular daimi dişlerde optik tarayıcı (OPTOCOM) ve radyogrametrik ölçümler yardımıyla kök uzunluğu ve kron çapları ölçülerek cinsiyet tayini yapılabilir.

Ondometrik parametre (meziyodistal uzunluk, bukkolingual uzunluk ve kron yüksekliği gibi diş boyut ölçümleri) olan mandibular kanin indeksi (MCI) , basit, güvenilir, ucuz ve gerçekleştirmesi kolay olduğu için çeşitli geniş popülasyon çalışmalarında kullanılmıştır. Çeşitli türlerin odontometrik parametrelerinin cinsel dimorfizm sergilediği bilinmektedir. İnsan popülasyonunda, erkekler kadınlardan daha büyük diş boyutları göstermektedir. Kanin dişlerinin dişler arasında maksimum cinsel dimorfizme sahip dişler olduğu gösterilmiştir.

Bir popülasyonun cinsiyet tayininde MCI indeksi yapılan bir araştırmada çürük ön dişi bulunmayan, dişler arası boşluk olmayan çeşitli kriterlerdeki hastalardan mandibular kanin meziyodistal genişliği alt çenenin her iki tarafından ölçülmüştür. Daha sonra sağ ve sol kaninlerin arasındaki genişlik ölçülmüş. Elde edilen ölçümler köpek dimorfizmini, MCI, Rao ve ark. [3] tarafından kullanılan formüle göre hesaplanmıştır.

Mandibular kanin indeks (MCI) = Mandibular kanin genişliği/kaninler arası genişlik

Bu formül sayesinde her bireyin ölçülmüş sağ ve sol mandibular kanin meziyodistal genişliği kaninler arası genişiliğe bölünerek sağ ve sol MCI değerleri elde edilmiştir.

Yapılan araştırmada sağ ve sol taraftaki mandibular kaninlerin meziyodistal genişliği hem erkeklerde hem de kadınlarda ayrı ayrı ölçülmüştür. Erkeklerde sağ ve sol mandibular kaninlerin ortalama meziyodistal genişliği kadınlara göre daha büyük olduğu görülmüştür. Ancak sağ ve sol mandibular kaninlerin ortalama meziyodistal genişliği cinsiyetlerin kendi arasında karşılaştırıldığında çok az anlamsız bir fark gözlenmiştir.

Cinsel (eşeysel) dimorfizm, aynı türün farklı cinsiyetteki bireyleri arasındaki farklılıktır. Yani bir erkeği dişiden ayıran şekil, boyut gibi morfolojik özelliklerdir. Cinsel dimorfizm, erkeklerin diş boyutunun dişilerden daha büyük olduğu yüzdedir ve bu yüzde Garn ve ark. [4] tarafından verilen formül ile hesaplanır.

Cinsel dimorfizm = (Xm/Xf–1)×100

  • Xm: Erkeklerde mandibular kanin dişlerinin meziyodistal genişliğinin ortalama değerleri.
  • Xf: Dişilerde mandibular kanin dişlerinin meziyodistal genişliğinin ortalama değerleri.

Yapılan çalışmada, sağ ve sol mandibular kanin dişleri için cinsel dimorfizm hesaplanmıştır. Erkeklerde kaninler arası genişlik kadınlardan önemli ölçüde daha büyük olduğu ve kaninler arası genişlik değerlerinde de anlamlı bir farklılık gözlenmiştir. Yapılan çeşitli çalışmalar sonucu farklı etnik gruplarında kanin dişinin cinsel dimorfizm büyüklüğünün değişiklik gösterdiği görülmüştür. Yani cinsiyetin belirlenmesinde popülasyona göre sağ ve sol mandibular kanin dişlerinin meziyodistal genişliği doğruluk yüzdeleri değişiklik gösterebilir.

Görsel/klinik yöntemlere dayalı cinsiyet tayini meziyodistal genişlik ve bukkolingual çap diş boyutlarına bakılarak, kök uzunluğu ve kron/taç çapı ölçümleri yapılarak, köpek dişlerinin dimorfizmi kullanılarak, diş boyutuna ek olarak diş oranları, diş indeksi kullanılarak, odontometrik farklılıklar ve diş morfolojisine bakılarak çeşitli şekillerde yapılabilir.

Kaynaklar:

  1. https://scholar.google.com/scholar_lookup?journal=Dent+Prog&title=Dental+traits+as+identification+tools&author=AA+Dahlberg&volume=3&publication_year=1963&pages=155-60&
  2. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/00220345730520030701
  3. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0379073889900923
  4. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/00220345670460055801?journalCode=jdrb

Görsel Kaynak: https://www.tellerreport.com/amp/2019-10-14—%22parallel%22-humanity-%22–russian-anthropologist—on-new-technologies-for-studying-the-past-and-the-heritage-of-ancient-people-.BkeOgdgMYB.html

Editör: Meryem Melisa KAR

Ne düşünüyorsunuz?

6 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir