24 Mart Dünya Tüberküloz Günü İçeriği

Giriş

Tüberküloz (TB), Mycobacterium tuberculosis bakterisinin neden olduğu bir hastalıktır. Bu bakteriler, genellikle akciğerlere zarar verir ancak vücuttaki diğer bölgelere de yayılım gösterebilir. Tüberküloz -halk arasındaki yaygın adıyla verem- hasta öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuştuğunda havada yayılır. Kişide iştah ve kilo kaybı, 3 haftadan uzun süren kötü bir öksürük hali, kan veya mukus öksürmek, ateş, yorgunluk, gece terlemeleri gibi belirtilere yol açar.

M. tuberculosis basili, Robert Koch tarafından 24 Mart 1882’de keşfedilmiştir. Bu tarihe ithafen ”24 Mart Dünya Tüberküloz Günü” ilan edilmiştir.

Tüberküloz Hakkında Gerçekler

Tüberküloz hastalarına genellikle ilaç tedavisi uygulanmaktadır. Bununla beraber, tüberküloz türlerine göre ilaçlara gösterilen direnç değişiklik göstermektedir. İlaçların yanlış kullanımı, hastaların tedavi sürecine uymaması gibi sebepler bu direnci artırmaktadır. Tedavi sürecine mutabık kalmak şarttır. İlaçların yan etkileri ve çeşitli komplikasyonları oluşabilir. Düzenli kontroller aksatılmamalıdır. Tüberküloz oluşma riski; yakın temasta bulunulan tüberkülozlu hastadaki hastalığın derecesi, maruziyet süresi ve ventilasyon gibi durumlara bağlıdır. Bu yüzden özellikle kalabalık alanlarda bilinçli olunmalıdır. Uluslararası seyahatler başta olmak üzere hapishaneler, yurtlar, sığınma evleri gibi kapalı ortamlarda da tüberkülin deri testi (TST) ve TB kan testi gibi prosedürler uygulanmalıdır. Enfekte olan herkes klinik olarak aktif verem hastalığı geliştirmez. Birçok vakada gizli verem gözlenir. Aktif vereme yakalanma riski yüksek kişiler, zayıf bir bağışıklık sistemi olan kişilerdir. (HIV ile yaşayan, Romatoid artrit veya Crohn hastalığı gibi otoimmün bozuklukları olan, kemoterapi gören, diyabet veya böbrek hastalığı gibi kronik rahatsızlıkları olan hastalar)

Dünya Çapında ve Türkiye’de Tüberküloz Oranları

Dünya nüfusunun yaklaşık dörtte biri tüberküloz basili ile enfektedir. Bu kişilerin çoğunda gizli verem vardır ancak %10’unda hayatlarının bir döneminde TB hastalığının ortaya çıkması beklenmektedir. Dünya çapında yaklaşık 10 milyon insanın aktif veremi vardır.

Tüberküloz tedavi edilebilir ve önlenebilir bir hastalık olmasına rağmen dünyanın en ölümcül enfeksiyon hastalıklarından olmaya devam etmektedir (Dünyada ilk on ölüm sebebi arasında). Her gün yaklaşık 30.000 kişi tüberküloza yakalanmaktadır ve 4500 kişi tüberkülozdan hayatını kaybetmektedir. Dünyada, küresel çabalarla 2000 yılından bu yana 54 milyon kişinin hayatı kurtarılmış ve tüberküloz %42 oranında azaltılmıştır. 2030 yılına kadar tüm dünyada TB insidansının %90 azaltılması hedeflenmektedir.

Ülkemizde Tüberküloz hasta sayısı her yıl yaklaşık %5 oranında azalmaktadır. Tüberküloz insidansı yüz binde 29,4’ten yüz binde 14,6’ya düşmüştür.

Tüberküloz Kapsamında Yapılan Çalışmalar

Farkındalık kapsamında her yıl farklı tema ve sloganlar belirlenmektedir. Örnek olarak 2014’teki “3 Milyon Kişiye Ulaş” yani dokuz milyon yeni hastanın üçte biri olan ve sağlık hizmetlerine yeterince erişilemeyen yerlerde yaşadığı tespit edilen hastalara erişmek amacıyla belirlenen slogan gösterilebilir. Bunun haricinde, 2018’de belirlenen “Tüberkülozsuz Bir Dünya İçin Liderler Aranıyor” ve 2019’da belirlenen “Zamanı Geldi” temalarını da vermek mümkün.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Küresel Tüberkülozu Bitirme Stratejisi’ni ve DSÖ Avrupa Bölgesi Tüberküloz Eylem Planı 2016-2020’yi uygulamaya koymuştur.

Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD) kurulduğu 1970 yılından bu yana Göğüs Hastalıkları ve Tüberküloz Uzmanlık Derneği olarak çalışmalarını sürdürmektedir.

Tüberkülozun tedavi süreci uzundur ve birçok hasta bu süreçte iş gücü kaybına uğramaktadır. Hastalar ve hasta yakınları, psikososyal desteğe ve maddi yardıma ihtiyaç duymaktadır. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında imzalanan protokol, 2018 yılı Şubat ayında yürürlüğe girmiştir ve hastalara düzenli nakdi yardım desteğine başlanmıştır. Bu program dahilinde tüberküloz hastalarının düzenli tedavi, takip ve kontrollerinin sağlanması, hastalara psikososyal destek verilmesi hedeflenmiştir.

Tedavide kullanılan ilaçlar, Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz şekilde temin edilmektedir.

Tüberküloz tedavisinde 2006 yılından beri Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT) uygulanmaktadır. DGT; Verem Savaş Dispanserleri, Aile Sağlığı Merkezleri gibi sağlık kuruluşlarında veya hastaların evlerinde uygulanabilmektedir.

Çocukların bağışıklık sistemi hassasiyeti daha fazla olacağından tedavilerinin daha uygun şartlarda sürdürülmesi amacıyla Çocuk Tüberküloz Kliniği açılması ile ilgili çalışmalar yürütülmektedir. Kamu, özel sektör, sivil toplum örgütleri ve gönüllü kuruluşlar birlikte çalışmaktadır.

Sonuç

Tüberkülozun sosyal, ekonomik alanlarda ve sağlıkta yaratabileceği yıkıcı sonuçları önlemek, kamuoyunda farkındalığı artırmak ve küresel TB salgınını sona erdirmek amacıyla 24 Mart Dünya Tüberküloz Günü olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda yapılan çalışmalar, hastalığın teşhisini kolaylaştırarak tedavisinin yolunu açmıştır. Tüberküloz, tedavi edilebilir ve iyileştirilebilir bir hastalıktır.

Kaynaklar

1. https://www.cdc.gov/tb/publications/factsheets/general/tbtravelinfo.htm
2. https://medlineplus.gov/tuberculosis.html
3. https://www.solunum.org.tr/birim/13/tuberkuloz-calisma-grubu/basin/440/dunya-tuberkuloz-gunu-basin-bildirisi.html

Görsel Kaynak:https://assetsds.cdnedge.bluemix.net/sites/default/files/styles/big_2/public/feature/images/worldtbday_tb.png?itok=kk-d5ZVt

Editör: Tolga POLAT